Piła

 Miasto i gmina w północno-zachodniej Polsce, w województwie wielkopolskim, siedziba powiatu pilskiego. Położone na pograniczu Pojezierza Wałeckiego i Pojezierza Krajeńskiego, nad Gwdą, około 11 km powyżej jej ujścia do Noteci. Liczy 74 763 mieszkańców, co daje jej 52. pozycję w kraju i 4. w województwie.
Miasto rozwinęło się z niewielkiej osady rybackiej położonej nad dolną Gwdą, wśród lasów. Prawa miejskie najprawdopodobniej otrzymało w XV wieku, w 1513 przywileje te zostały potwierdzone przez króla Zygmunta I Starego. W wyniku 1. rozbioru Polski miasto stało się częścią Królestwa Prus i pozostało po niemieckiej stronie granicy po I wojnie światowej. W 1945 Piłę ogłoszono miastem-twierdzą i włączono w skład umocnień Wału Pomorskiego. Zniszczenia wojenne sięgnęły 70 % (90 % w śródmieściu). Po II wojnie światowej miasto zostało zbudowane praktycznie od nowa. W latach 1975-1998 było stolicą odrębnego województwa.



Zabytki Piły :
-dom, w którym urodził się Stanisław Staszic, z ok. połowy XVIII w., zbudowany z muru pruskiego, zniszczony w 1945, odbudowany w 1948, gruntownie odnowiony w 1986, obecnie Muzeum Stanisława Staszica
-na ścianie tablica pamiątkowa ku czci Stanisława Staszica
-dawny arsenał Landwehry z lat 1843-1844
-kasyno oficerskie z ok. 1914, obecnie Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
-zespół budynków z lat 1926-1930 przy pl. Staszica:
-modernistyczny gmach władz dawnej rejencji pilskiej, obecnie Szkoła Policji
-teatr, biblioteka i muzeum, po zniszczeniach wojennych odbudowany w 1960, obecnie Pilski Dom Kultury im. Leona Kruczkowskiego i obiekty szkoły policji
-konsystorz ewangelicki i urząd finansowy, obecnie Urząd Miejski i Poszukiwania Nafty i Gazu "NAFTA"
-neogotycki budynek seminarium nauczycielskiego z lat 1902-1904 z salą gimnastyczną, obecnie Szkoła Podstawowa nr 7
-modernistyczny budynek gimnazjum im. von Steina z 1931, obecnie Liceum Ogólnokształcące
-fragment budynku dawnej poczty z lat 1893-1895, w stylu neorenesansu niemieckiego, obecnie Telekomunikacja Polska S.A. W 1994 część zburzona w 1945 została odbudowana w nowoczesnej formie, zachowując ogólną bryłę budynku.
-dworzec kolejowy z 1853, przebudowany w 1876
-Parowozownia Piła wybudowana w latach 1870-1874 zwana Okrąglakiem
-klasycystyczny budynek loży masońskiej z połowy XIX w., obecnie Wyższa Szkoła Biznesu
-neogotycki instytut głuchoniemych z ok. 1870, obecnie fragment Szkoły Podstawowej nr 5
-na ścianie tablica upamiętniająca siedzibę konsulatu polskiego
-kasyno oficerskie z czwartej ćwierci XIX w., obecnie Invest Bank
-schrony bojowe na wschodnich obrzeżach miasta z lat 1939-1944, fragment umocnień Wału Pomorskiego
-na przedmieściu Motylewo kilka chałup wiejskich z XIX w.